Strafvollstreckung
Detentie in een "open inrichting"
Een Pflichtverteidiger is geen gekozen raadsman (Wahlverteidiger), maar een Strafverteidiger, die door de rechter in een geval van "notwendige Verteidigung" in de zin van § 140 StPO aan de verdachte wordt toegewezen. De verdachte kan daarbij zijn voorkeur voor een bepaalde Verteidiger kenbaar maken.
De Pflichtverteidiger kan rechtstreeks bij de Duitse Staat declareren. Mocht de verdachte onverhoopt veroordeeld worden, dan zal deze de voorgeschoten kosten alsnog op de veroordeelde verdachte verhalen; behoudens wanneer het jeugdstrafrecht is toegepast. De Pflichtverteidiger mag trouwens ook bijkomende financiële afspraken met de verdachte maken.

Tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf in een "open" inrichting

Wanneer een Nederlandse ingezetenen in Duitsland wordt veroordeeld tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf, wordt de straf ten uitvoer gelegd volgens het Duitse Strafvollzugsrecht. In bepaalde gevallen kan deze tenuitvoerlegging plaatsvinden in de vorm van offener Vollzug, een relatief milde variant van detentie binnen het Duitse systeem.
De tenuitvoerlegging van een onvoorwaardelijke gevangenisstraf in een "open" inrichting is in het Duitse recht geregeld in de §§ 10-16 StVollzG: Offener und geschliossener Vollzug
§ 10 StVollzG
(1) Ein Gefangener soll mit seiner Zustimmung in einer Anstalt oder Abteilung des offenen Vollzuges untergebracht werden, wenn er den besonderen Anforderungen des offenen Vollzuges genügt und namentlich nicht zu befürchten ist, daß er sich dem Vollzug der Freiheitsstrafe entziehen oder die Möglichkeiten des offenen Vollzuges zu Straftaten mißbrauchen werde. (2) Im übrigen sind die Gefangenen im geschlossenen Vollzug unterzubringen. Ein Gefangener kann auch dann im geschlossenen Vollzug untergebracht oder dorthin zurückverlegt werden, wenn dies zu seiner Behandlung notwendig ist.
De offene Vollzug is een bijzondere detentievorm, die zich onderscheidt van de reguliere gesloten inrichting (geschlossener Vollzug) door het merendeels ontbreken van fysieke beveiligingsmaatregelen zoals tralies of hoge muren. De gedetineerde verblijft in een relatief open omgeving, waarin hij overdag eventueel zelfs buiten de inrichting arbeid kan verrichten (Freigänger), veelal bij een reguliere werkgever. Daarbij geldt doorgaans de verplichting om dagelijks naar de inrichting terug te keren. In bepaalde gevallen is zelfs weekendverlof of incidenteel huisbezoek toegestaan. Deze vorm van detentie is in de eerste plaats gericht op bevordering van de sociale re-integratie (Resozialisierung) en wordt enkel toegestaan wanneer de veroordeelde als weinig vluchtgevaarlijk en maatschappelijk verantwoord wordt beschouwd.

Toepassing en voorwaarden van offener Vollzug

De beslissing of een gevangenisstraf ten uitvoer wordt gelegd in offenem Vollzug, wordt genomen door de bevoegde Strafvollzugsbehörde en is gebaseerd op § 10 van het Duitse Strafvollzugsgesetz (StVollzG). Bij deze beoordeling wordt onder meer gekeken naar de lengte van de opgelegde straf, de persoonlijke omstandigheden van de veroordeelde, zoals diens gezins- of werkleven, zijn of haar bereidheid tot medewerking en het gedrag tijdens eventuele voorlopige hechtenis of eerdere detentie. Ook het recidiverisico wordt gewogen. Voor Nederlandse veroordeelden die slechts tijdelijk in Duitsland verblijven, wordt de toepassing van offener Vollzug mede beoordeeld in het licht van de verwachting dat de betrokkene na afloop van de straf het land zal verlaten.

Uitzetting en terugkeerverbod: Ausweisung en Abschiebung

Indien de Duitse autoriteiten besluiten tot een uitzetting (Ausweisung), meestal vanwege de ernst van het delict of wegens herhaald strafbaar gedrag, dan wordt de betrokkene na afloop van de detentie uitgezet naar Nederland. Dit kan via een gedwongen uitzetting (Abschiebung) of via vrijwillige terugkeer. Indien een Ausweisung is opgelegd, kan Duitsland reeds tijdens de lopende detentie de voorbereidingen treffen voor de zogeheten Überstellung, oftewel de overdracht van de straf tenuitvoerlegging aan Nederland.
Überstellung op basis van de WETS
De Nederlandse WETS voorziet in een regeling voor wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van gevangenisstraffen binnen de Europese Unie. Op basis van deze wet kan een in Duitsland opgelegde straf in Nederland verder worden ten uitvoer gelegd, mits Duitsland daartoe een verzoek indient en Nederland het vonnis erkent en aanvaardt. De procedure start met een formeel verzoek van de Duitse autoriteiten aan het Nederlandse Ministerie van Justitie en Veiligheid. Vervolgens toetst Nederland het Duitse vonnis aan de WETS, met name aan de bepalingen in Titel 2, Hoofdstuk 2.

Indien het verzoek wordt gehonoreerd, wordt de straf in Nederland voortgezet. De wijze van tenuitvoerlegging wordt dan aangepast aan het Nederlandse recht, waarbij het uitgangspunt is dat de aard en duur van de straf zoveel mogelijk worden overgenomen, maar dat de uitvoering plaatsvindt volgens Nederlandse detentieregels (de zogenoemde assimilatieregel, neergelegd in artikel 2:11 lid 1 WETS).
Gevolgen voor het detentieregime in Nederland
Hoewel offener Vollzug in Duitsland aanzienlijke vrijheden met zich meebrengt, kent het Nederlandse strafsysteem geen direct equivalent van deze open detentie. De Nederlandse regelgeving kent wel een stelsel van detentiefasering, waaronder plaatsing in een beperkt beveiligde inrichting of deelname aan een penitentiair programma, maar deze worden slechts na individuele beoordeling door de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) toegekend. Dit betekent dat een Nederlandse veroordeelde die in Duitsland van offenem Vollzug genoot, bij binnenkomst in Nederland doorgaans in een reguliere gevangenis wordt geplaatst. Het eerdere detentieregime in Duitsland kan wel als relevante omstandigheid worden meegenomen bij beslissingen over de detentiefasering in Nederland, maar er bestaat geen automatisme of afdwingbaar recht op voortzetting van het open regime.
De mogelijkheid van Überstellung naar Nederland op grond van de WETS biedt voor veel Nederlandse gedetineerden in Duitsland praktische voordelen, zoals de nabijheid van familie en de mogelijkheid tot communicatie in de eigen taal. Toch dient men zich te realiseren, dat een gunstig detentieregime in Duitsland, zoals de offene Vollzug, niet zonder meer voortduurt na de overdracht aan Nederland. Bovendien kan een opgelegde Ausweisung nadelige gevolgen hebben voor toekomstig verblijf in Duitsland. De juridische en praktische gevolgen van een dergelijke overdracht zijn complex en vergen een zorgvuldige afweging. Het is daarom raadzaam om tijdig juridisch advies in te winnen van een deskundige die vertrouwd is met zowel het Duitse als het Nederlandse straf- en detentierecht.
Stuur ons een bericht en wij nemen op korte termijn contact met U op.